Przygotowanie 6-latka

Rodzicu 6-latka!

 Obserwuj gotowość szkolną Twojego dziecka.

Pomoże Ci w tym artykuł przygotowany przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną Nr 2 w Rzeszowie 

Drodzy Rodzice 6 latków !

Jeśli obecnie mają Państwo czas, aby poobserwować dziecko przed rozpoczęciem edukacji w klasie I, proponujemy Państwu przeprowadzenie obserwacji w domu.

            Gotowość szkolna pomaga stwierdzić, czy dziecko jest gotowe do pójścia do szkoły, czy też nie. Głównym narzędziem badawczym jest obserwacja zachowania dziecka przez nauczyciela zerówki lub przedszkola. Zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej jest oceniana przez wykonanie specjalnych testów.

Sprawdź czy Twoje dziecko jest gotowe na rozpoczęcie kolejnego etapu w swoim życiu – edukacji szkolnej, czy powinno jeszcze pozostać w przedszkolu. Na co zwrócić szczególną uwagę, obserwując gotowość dziecka:

a) w sferze fizycznej:

• Czy dziecko posiada odpowiedni do wieku wzrost, wagę?
• Czy ma sprawne analizatory – słuchowy i wzrokowy, prawidłowo działające narządy mowy?

• Czy dziecko ma wystarczającą ilość ruchu?
• Czy chętnie się rusza, czy woli statyczne zabawy i formy spędzania czasu?
• Czy jest sprawne ruchowo: biega, skacze, jeździ na rowerze, rzuca i łapie piłkę?
• Czy ruchy dziecka są płynne, skoordynowane? (np. w czasie gry w piłkę)
• Czy chętnie bawi się klockami, odtwarza konstrukcje według wzoru?
• Czy potrafi w sposób celowy posługiwać się przedmiotami i narzędziami, np. wycina nożyczkami, zapina guziki?
• Czy dziecko chętnie wykonuje prace plastyczne, wycina, wykleja, rysuje, lepi z plasteliny itp.?
• W jaki sposób dziecko posługuje się nożyczkami, jak chwyta kredkę, ołówek?
• Czy potrafi ciąć wzdłuż wyznaczonej linii prostej lub krzywej?
• Czy potrafi precyzyjnie narysować po linii i wykropkowanym śladzie?
• Czy umie pokolorować obrazek wg podanego kodu?
• Czy rysuje szlaczki zgodnie z podanym?
• Czy układa puzzle?
• Czy najczęściej wykonuje czynności tą samą ręką (uformowała się dominacja ręki)?
• Jak dziecko radzi sobie z takimi czynnościami jak mycie się, ubieranie, rozbieranie, załatwianie własnych potrzeb?
• Czy potrafi samo wiązać sznurowadło, zapinać guziki, itp.?
• Czy posiada wykształconą orientację kierunkową i przestrzenną (w odniesieniu do położenia
  i schematu własnego ciała– potrafi różnicować prawą i lewą stronę)?

b) w sferze  umiejętności społecznych i odporności emocjonalnej:

• Czy rozumie i wykonuje polecenia nauczyciela kierowane do całej grupy, a nie tylko bezpośrednio do niego?
• Czy łatwo nawiązuje kontakty z rówieśnikami oraz z dorosłymi spoza rodziny?
• Czy słucha uważnie i nie przerywa wypowiedzi dorosłych i kolegów?
• Czy współdziała z nimi w zabawie, czeka na swoją kolej?
• Czy w zabawach potrafi opanować emocje, nie wybucha łatwo złością, nie reaguje gniewem, nie obraża się i nie odchodzi?
• Czy postępuje zgodnie z umowami przyjętymi w grupie?
• Czy umie pogodzić się z przegraną, jest odporne na niepowodzenia, w miarę samodzielnie radzi sobie z trudnościami?
• Czy jest samodzielne i zaradne: potrafi dbać o własne rzeczy, sprząta po zabawie oraz chętnie pomaga w drobnych pracach domowych?

c) w zakresie rozwoju intelektualnego:

• Czy dziecko jest spostrzegawcze, zauważa istotne elementy przedmiotów, wskazuje braki
  w obrazkach?
• Czy dokonuje podziału zbiorów na podzbiory według różnych cech elementów np. kształtu, wielkości, koloru?
• Czy porządkuje i opowiada historyjki obrazkowe, uwzględniając zauważone związki przyczynowo-skutkowe. Czy dostrzega następstwo zdarzeń, wiąże przyczynę ze skutkiem?
• Czy ma zasób wiadomości umożliwiający orientację w najbliższym otoczeniu, potrafi
  np. podać swoje imię, nazwisko, wiek, adres zamieszkania?
• Czy jest dociekliwe, aktywne poznawczo, poszukuje odpowiedzi na intrygujące je pytania?
• Czy rozpoznaje i nazywa poznane przedmioty oraz potrafi wyjaśnić do czego służą?
• Czy formułuje proste wnioski dotyczące zaobserwowanych zjawisk?
• Czy zapamiętuje wierszyki, piosenki, aktywnie przypomina sobie informacje, które
  w danej chwili są mu potrzebne?
• Czy rozpoznaje otaczające go dźwięki, powtarza proste układy rytmiczne?
• Czy poprawnie różnicuje pojedyncze głoski, wyodrębnia dźwięki na początku i końcu wyrazu, potrafi wymienić głoski w krótkich słowach jak: „dom”, „woda”, potrafi złożyć proste słowo w całość z usłyszanych głosek?
• dzieli słowa na głoski i sylaby?
• Czy rozpoznaje kształty?
• Czy potrafi odtwarzać proste wzory?
• Czy potrafi dostrzegać podobieństwa?
• Czy słucha uważnie poleceń i rozumie ich treść?
• Czy potrafi przez dłuższą chwilę skupić uwagę i koncentrować się na wykonywanej czynności?

d) w zakresie umiejętności matematycznych:

• Czy prawidłowo określa prawą i lewą stronę ciała?
• Czy ustala położenie przedmiotów w przestrzeni, stosując właściwe zwroty?
• Czy liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego?
• Czy posługuje się liczebnikami porządkowymi w znanym sobie zakresie?
• Czy rozpoznaje i nazywa kształty figur geometrycznych: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt?
• Czy rozpoznaje cyfry, znaki arytmetyczne?
• Czy potrafi porównywać liczby i określić która jest większa, a która mniejsza?
• Czy wskazuje zbiory o większej liczebności?
• Czy wykonuje działania dodawania i odejmowania w zakresie pierwszej dziesiątki?

Rodzicu!

• Niepowodzeniom szkolnym łatwiej jest zapobiegać, niż później je likwidować.
• Prowadź więc świadomą obserwację swego dziecka, dokonujcie orientacyjnej oceny jego rozwoju.
• Dostrzeżone w porę nieprawidłowości i szybko podjęta interwencja (ćwiczenia rodziców
  z dzieckiem w domu, praca indywidualna z nauczycielką lub terapia w poradni) pozwolą dziecku na osiągnięcie odpowiedniego poziomu dojrzałości szkolnej.

Opracowała: Magdalena Gwiazda – pedagog
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 w Rzeszowie



Gotowość szkolna, czyli gotowość dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego

Podjęcie przez dziecko obowiązku szkolnego wiąże się z początkiem nowego, bardzo ważnego etapu w życiu. Przechodząc z wieku przedszkolnego w wiek wczesnoszkolny ulega zmianie podstawowa forma działalności dziecka. Dotąd była to zabawa. Teraz będzie nauka, choć zabawa nadal będzie mu towarzyszyła.
Na czym polega gotowość szkolna? Najogólniej można powiedzieć, że jest to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole, uzależniona od osiągnięcia takiego stanu rozwoju fizycznego, emocjonalno – społecznego i umysłowego, który umożliwia sprostanie obowiązkom szkolnym.

Gotowość fizyczna to ogólna sprawność organizmu i zdrowie dziecka. Długotrwałe choroby, defekty fizyczne i inne dolegliwości organizmu utrudniają pracę szkolną dziecka. Dziecko szkolne dysponować musi odpowiednim zasobem sił fizycznych i odpornością na zmęczenie. Wielogodzinne siedzenie w ławce, noszenie ciężkiego tornistra szkolnego i wykonywanie różnych zadań umysłowych jest trudne nawet dla dziecka zdrowego, silnego i sprawnego. Przy takich czynnościach jak pisanie, rysowanie, wycinanie, wydzieranie, konstruowanie, nawlekanie koralików i innych pracach plastyczno-technicznych potrzebna będzie dziecku dobra sprawność rąk, koordynacja ruchowa i koordynacja ruchowo-wzrokowa. W przeciwnym wypadku ruchy będą powolne, nieharmonijne, sztywne, kanciaste, mało precyzyjne. Dziecko o prawidłowym rozwoju ruchowym potrafi przez chwilę stać na jednej nodze, skakać na jednej nodze, przeskakiwać przez przeszkody. Dobra koordynacja ruchowa umożliwia mu jazdę na rowerze, hulajnodze, na rolkach czy nartach.

Gotowość emocjonalna to zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich.
Uczeń dojrzały emocjonalnie odczuwa więź ze swoją grupą, z klasą, z wychowawcą. Przeżywa różne radości i smutki związane z życiem klasy. Gotowe emocjonalnie dziecko prawidłowo reaguje na pozytywne bądź negatywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce. Dziecko niegotowe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Taki typ dziecka boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy nie dotyczą ich samych. Czasami skarżą się na bóle głowy, brzucha, bezsenność, bywa, że przed wyjściem do szkoły mają wymioty, biegunkę.

Gotowość umysłowa dziecka przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu,. Dziecko gotowe umysłowo potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności, potrafi z uwagą śledzić treść opowiadanej czy czytanej bajki. Jego mowa jest poprawna pod względem artykulacyjnym, a słownictwo jest na tyle bogate, że bez problemu potrafi porozumiewać się z innym. Nie ma problemów ze zrozumieniem przekazywanych wiadomości, poleceń, instrukcji czy treści czytanego opowiadania, bajki, lektury. Dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole potrafi doprowadzić rozpoczętą pracę do końca, bo ciekawi go wynik własnych poczynań.
O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć jego rysunki. Rysunki dzieci gotowych do nauki szkolnej są bogate w treść, kolory, zawierają dużo szczegółów, są prawidłowo rozmieszczone na kartce. Przy odwzorowywaniu zachowany jest właściwy kierunek, od lewej do prawej krawędzi kartki i z góry na dół. Oceniając gotowość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowej. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania.

Dziecko gotowe społecznie do podjęcia nauki prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłym, potrafi współżyć w zespole, przestrzegać reguł życia w zbiorowości, przestrzegać zawartych umów. Charakteryzuje go zwiększające się zdyscyplinowanie, obowiązkowość, samodzielność. Samodzielność dotyczy nie tylko czynności samoobsługowych jak ubieranie się, mycie, czesanie, ale dotyczy także samodzielnego przygotowania się do zajęć, spakowania tornistra, a także samodzielnego podejmowania prawidłowych decyzji w różnych sytuacjach społecznych (np. przy przechodzeniu przez jezdnię). Dziecko gotowe społecznie rozumie proste sytuacje społecznych i ma rozeznanie, co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy), dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania we współpracy z innymi dziećmi. Przejawem braku gotowości społecznej jest stałe absorbowanie uwagi nauczyciela, domaganie się ciągłego wyróżniania i dążenie do uprzywilejowanej pozycji w klasie.
Dzieci niegotowe społecznie mogą też izolować się od grupy, stronić od kolegów, unikać wspólnych zabaw łatwo poddawać się dominacji kolegów, wykazywać bierność, nieśmiałość, lękliwość, małomówność.

Na gotowość szkolną mają wpływ czynniki, do których należą m. in.:

1. Czynniki indywidualne – są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, podłoża wyższych czynności psychicznych. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.
2. Czynniki środowiskowe – chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola. Literatura podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na gotowość szkolną dziecka. Są to:

• Warunki materialne – od poziomu dochodów, sytuacji mieszkaniowej, wyposażenia gospodarstwa domowego zależy, jak rodzina będzie zaspokajała potrzeby dziecka, a więc czy będzie ono racjonalnie odżywiane, zaopatrzone
  w potrzebną odzież, czy będzie miało warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.
• Warunki kulturalne jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego. Warunki kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów. Rodzice wykształceni wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, mają większe wymagania
  i aspiracje w stosunku do ich przyszłości oraz w większym stopniu pobudzają je do osiągnięć
• Warunki społeczno – psychologiczne to: struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej lub niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Z reguły rodzina wielodzietna stwarza korzystne warunki dla rozwoju osobowości dziecka, gdyż zmusza do liczenia się
  z innymi, rozwija postawy opiekuńcze. Dzieci z rodzin wielodzietnych szybciej się usamodzielniają, osiągają wyższy poziom gotowości emocjonalnej, nie wykazują tendencji do przeceniania samego siebie, lepiej potrafią współdziałać
  z innymi. Jeśli jednak rodzina jest bardzo liczna, a warunki materialne bardzo skromne, to rodzice obarczeni nadmiarem obowiązków mają mało czasu dla dzieci, pozostawiają je same sobie, nie zaspakajając wszystkich ich potrzeb. Istotnym czynnikiem wpływającym na gotowość szkolną dzieci jest fakt uczęszczania do przedszkola. Dzieci o długiej karierze przedszkolnej wyróżniają się lepszym uspołecznieniem, niż inne dzieci oraz lepszym przygotowaniem do szkoły.

Dziecko gotowe do nauki szkolnej potrafi:

• powiedzieć, jakie ma imię i nazwisko, ile ma lat, gdzie mieszka, opowiedzieć o pracy rodziców,
• narysować rysunek postaci ludzkiej: postać jest kompletna, części ciała są proporcjonalne do całości, części ciała są rozmieszczone właściwie,
• obchodzić się z przyborami do rysowania, malowania, pisania; nie wychodzić poza linie kolorując obrazek; nazwać to co narysowało,
• ciąć nożyczkami w linii prostej i krzywej; lepić z plasteliny,
• dobrać w pary przedmioty lub obrazki, klasyfikować je wg określonej zasady, np. owoce, pojazdy, zwierzęta,
• łączyć zbiory wg określonej cechy, np. wielkość, kolor,
• wskazać różnice w pozornie takich samych obrazkach,
• rozpoznać różne dźwięki z otoczenia, np. głosy zwierząt,
• liczyć kolejno do 10; po przeliczeniu liczmanów powiedzieć, ile ich jest,
• dokonywać dodawania i odejmowania na konkretach w zakresie 10
• potrafi koncentrować uwagę na zadaniu
• jest zainteresowane pracą i jej efektami,
• jest wytrwałe przy dłuższym wysiłku,
• prawidłowo wymawiać wszystkie głoski,
• nazwać głoskę na początku i na końcu wyrazu, różnicować wyrazy o podobnym brzmieniu, np. kran – tran, góra – kura, bada – pada,
• podzielić zdanie na wyrazy, wyrazy na sylaby,
• opowiedzieć treść obrazka posługując się pełnymi zdaniami,
• rozwiązać proste zagadki,
• uważnie słuchać przez dłuższą chwilę opowiadania, bajki, muzyki,
• wykonać proste ćwiczenia gimnastyczne; uczestniczyć w grupowych zabawach ruchowych,
• wskazać lewą i prawą stronę swego ciała i osoby stojącej na wprost,
• doprowadzić do końca rozpoczętą zabawę, pracę, w trudniejszych sytuacjach zwrócić się o pomoc do osoby dorosłej,
• zgodnie bawić się z rówieśnikami – współdziałać, czekać na swoją kolej,
• działać sprawnie; umieć podporządkować się słownym poleceniom,
• wykonać podstawowe czynności samoobsługowe: samodzielnie zjeść, ubrać się, umyć, zawiązać sznurowadła, zapiąć guziki, zamki.

Nowa sytuacja i całokształt związanych z nią czynników stanowią ciężkie i trudne zadanie dla układu nerwowego dziecka. Niekiedy pojawiają się związane z pójściem do szkoły lęki i stany nerwicowe. Często ich podstawę stanowią błędy popełniane zupełnie nieświadomie przez samych rodziców. Oto najczęstsze z nich:

Straszenie szkołą
Dziecko będzie traktować pójście do szkoły jako przykry obowiązek, a samą szkołę postrzegać (nawet jeszcze zanim samo będzie mogło doświadczyć) jako miejsce, w którym będzie mu źle.

Likwidacja zabawek
często także całkowite zburzenie dotychczasowej organizacji życia w domu. Powoduje to utratę poczucia bezpieczeństwa, które zastępuje niepewność, a nawet zagrożenie. Od dziecka zaczyna wymagać się zbyt dużej odpowiedzialności i dorosłości.

Okazywanie lęku przez rodziców
Coraz częściej zdarzają się sytuacje, w których to rodzice przejawiają strach przed szkołą i po prostu zarażają nim dzieci.

Stosunek do oceny szkolnej
Zaznaczyć wypada, ze dzieci nie zdają sobie sprawy z wartości oceny. Jest ona kształtowana przez dom rodzinny i najbliższe otoczenie dziecka. Przykre dla dziecka przeżycia mogą wywołać nadmierne ambicje rodziców, nastawionych na zdobywanie przez dziecko najlepszych stopni. Otrzymanie każdej innej oceny spowoduje napięcie, wywoła lęk, a z czasem doprowadzi do zachwiania wiary dziecka we własne możliwości i poczucia niższej wartości. Strach przed pójściem do szkoły wzmaga z pewnością zapowiedź przykrych konsekwencji z powodu złych ocen.

Jak pomagać?

By ułatwić dzieciom naukę czytania, warto w szczególności:

1. zwracać uwagę na właściwą wymowę,
2. bawić się w tworzenie rymów: kukułka- jaskółka,
3. liczyć sylaby w słowach, początkowo w krótkich później w długich; ma-ma (●●), ka-lo-ry-fe-ry (● ● ● ● ●) – rysować tyle kropek, ile jest sylab,
4. tworzyć wyrazy zawierające głoskę: na początku wyrazu, w środku, na końcu wyrazu, np. a – akwarium, lato, litera, itp.
5. bawić się w analogiczny sposób sylabami, np. ło, łokieć, łopata, wesoło, krzesło, czoło
6. określać położenie głoski w wyrazie, np. jaki dźwięk słyszymy po, a jaki przed l w wyrazie mleko,
7. tworzyć nowe wyrazy przez dodanie głoski lub sylaby:, np.: to: tor, kto, tło; ma: ga-ma, Ma-ciek, pu-ma itp.
8. bawić się w „łańcuch wyrazów” – podajemy dziecku wyraz, z którego ono wyodrębnia ostatnią głoskę i szuka wyrazu na tę głoskę, np.: kogut – traktor – radio- orzeł
9. wyszukiwać poznane litery w tekstach drukowanych, np. w gazetach.
10. utrwalać litery poprzez dodawanie do samogłoski spółgłoski, np. do a dostawiamy spółgłoski; ma, pa, ta, ka, da itp. Dziecko czyta sylabami, jeżeli nie umie pomagamy mu, nie czekamy, aż będzie głoskować.
11. powtarzać ciągi słowne: logiczne (rzeczy należących do 1 kategorii) np. krzesło, stół, szafka – dziecko kilka razy powtarza, następnie próbuje wspak; nielogicznych np. broda, okno, zarost.
12. czytać dzieciom bajki, opowiadania, historie, rozmawiać z dzieckiem

By ułatwić naukę pisania należy w szczególności:

1. odwzorowywać szlaczki i wzorki.
2. kreślić kształty graficzne w powietrzu.
3. kalkować
4. pisać po śladzie
5. pisać szlaczki literopodobne, jeżeli dziecko chce pisać pokazywać kształty liter wg wzorów przedszkolnych, zachowując kierunek pisania danej literki.
6. malować, również palcami
7. wydzierać palcami i wycinać nożyczkami, naklejać.
8. rysować, kolorować, rysować jednocześnie ręką lewą i prawą.
9. nawlekać koraliki
10. modelować z gliny, plasteliny, lub pomoc w kuchni przy wyrabianiu ciasta.

Wszystkie elementy gotowości szkolnej są jednakowo ważne, choć niestety nie zawsze rozwijają się harmonijnie. Jeśli cokolwiek budzi Państwa niepokój, warto zasięgnąć rady specjalisty.